Karabasan, yüzyıllardır birçok kültürde korkutucu bir fenomen olarak anlatılmıştır. Halk ortasında “uyku felci” olarak da bilinen bu durum, uykuya dalma yahut uyanma sırasında hareket edememe hissiyle tanımlanır. Beşerler bu esnada birçok vakit göğüslerinde bir tartı, odada bir varlık yahut tehdit hissederler.
Ancak karabasan, yalnızca mistik bir fenomen mi yoksa büsbütün bilimsel bir açıklaması olan bir durum mu? Bu yazıda, karabasanın kökenlerini, bilimsel açıklamalarını ve yanlışsız bilinen yanlışlarını ayrıntılıca ele alacağız.
Karabasan Nedir?
Karabasan, uyku sırasında oluşan bir tıp uyku bozukluğudur. Halk inanışlarında ekseriyetle şeytani varlıklar yahut berbat ruhların insanlara saldırması biçiminde anlatılır. Fakat bilimsel olarak bu durumun ismi uyku felci (sleep paralysis) olarak tanımlanır ve fizyolojik temelleri vardır.
Mistisizmde Karabasan:
Halk Anlatıları: Bir varlığın kişinin üzerine çökerek onu nefessiz bıraktığına inanılır. Türk mitolojisinde “albastı” ya da “kara basan” olarak isimlendirilir.
Korku ve Paranoya: Karabasan gören şahıslar çoklukla bu durumu berbat bir alâmet olarak kıymetlendirir ve manevî bir tehditle ilişkilendirir.
Bilimde Karabasan:
Uyku felci, uyku döngüsünün REM (Hızlı Göz Hareketi) evresinde oluşur. Beden bu evrede kas hareketlerini süreksiz olarak durdurur, lakin kişi kısmen uyanır.
Bu durum, beynin uyanma sinyalleriyle bedeni uyandırma sinyalleri ortasındaki süreksiz uyumsuzluktan kaynaklanır.
Karabasanın Nedenleri ve Belirtileri
1. Nedenleri:
Uyku bozuklukları: Yetersiz uyku, sistemsiz uyku saatleri.
Stres ve anksiyete: Ağır gerilim, bu durumu tetikleyebilir.
Uyku durumu: Sırt üstü yatmak, uyku felcini artırabilir.
Genetik yatkınlık: Aile geçmişinde uyku bozuklukları olan bireylerde daha sık görülür.
2. Belirtileri:
Tam şuur açıklığı ile hareket edememe.
Göğüste baskı yahut yük hissi.
Gözlerin açık olmasına karşın konuşamama yahut ses çıkaramama.
Gerçekçi ve korkutucu görsel yahut işitsel halüsinasyonlar.
Karabasanı Önlemenin Yolları
Düzenli Uyku Alışkanlığı:
Her gün birebir saatte yatıp kalkmaya çalışın.
Günde 7-8 saat uyumaya itina gösterin.
Stresi Yönetme Teknikleri:
Meditasyon, yoga yahut nefes idmanları uygulayın.
Rahatlatıcı bitki çayları tüketin (örneğin melisa çayı).
Uyku Ortamını Uygunlaştırma:
Yatak odasını serin, sessiz ve karanlık tutun.
Yatmadan evvel ekran kullanımını minimuma indirin.
Doğru Uyku Konumu:
Sırt üstü yatmaktan kaçının.
Yan yatış konumları tercih edin.
Psikolojik Dayanak Alın:
Stres ve tasa bozukluğu uyku felcini tetikleyebilir, bu nedenle gerekirse bir uzmandan takviye alın.