Üsküdar Üniversitesi Mühendislik ve Doğa Bilimleri Fakültesi Yazılım Mühendisliği (İngilizce) Kısmı Dr. Öğr. Üyesi Mehmet Kaan İldiz, “ölü internet teorisi” ni kıymetlendirdi.
“Ölü internet teorisi” ne manaya geliyor?
“Ölü internet teorisi”nin, internetin günümüzde aldığı yapısal biçimi tartışmaya açan spekülatif bir kavram olduğunu ve dijital ekosistemlerin geçirdiği dönüşümü anlamada metaforik bir fonksiyon taşıdığını lisana getiren Dr. Öğr. Üyesi Mehmet Kaan İldiz, “Teorinin kimi bileşenlerinin bilhassa insan merkezli etkileşimlerin azalması, yapay içeriklerin çoğalması ve kolektif dijital hafızanın bozulması bağlamında düşündürücü bir çerçeve sunduğunu gösteriyor. İnsanların da özgün eforlarına olan eğilimi de azalıyor ve bu da üretilen fikir içeriğinin özgünlüğünü kısıtlıyor.” dedi.
Forumlar ve bloglar, internetin ‘insani dokusunu’ oluşturan en değerli unsurlardı
İnternetin birinci devirlerinde forumlar, bloglar ve açık tartışma platformlarının, kullanıcıların hem bilgi ürettiği hem de birbirini doğruladığı toplumsal alanlar olduğunu hatırlatan Dr. Öğr. Üyesi Mehmet Kaan İldiz, “O periyodun tartışmaları, tecrübeler ve kolektif üretimler, internetin ‘insani dokusunu’ oluşturan en değerli unsurlardı. Doğal burada insanların uzun mühlet düşünerek verdiği cevapları ve tartışmaların derinliğini akılda tutmak gerek. Fakat bugün bu içeriklerin büyük kısmı ya erişilemez durumda ya da algoritmik akışların ortasında ulaşılamaz durumda. Eski forumlar kapandı, arşivler bozuldu ve milyonlarca kullanıcı tartışması indekslenemez, hasebiyle doğrulanamaz bir geçmişe dönüştü.” diye konuştu.
Dijital hafıza da insan hafızasında olduğu üzere kırılgan bir yapıya sahip
Bu kayboluşun sadece teknik bir sorun değil tıpkı vakitte dijital hafızanın insan hafızasında olduğu üzere kırılgan bir yapıya sahip olduğuna dair bir benzerlik olduğuna da işaret eden Dr. Öğr. Üyesi Mehmet Kaan İldiz, şöyle devam etti:
“Artık internet, geçmişe dönük organik tartışmaları saklayan bir alan olmaktan çıkıp, yüzeysel ve tekrarlayan yapay içeriklerin hakim olduğu bir akış mantığına evrilmiş durumda. Bu noktada yapay zeka halüsinasyonları kritik bir rol oynuyor. Üretken modellerin vakit zaman doğrulanmamış, uydurulmuş ya da bağlamdan kopuk bilgiler üretmesi, zati erişimi zorlaşmış olan eski dijital tartışmaların üzerine ek bir belirsizlik katmanı ekliyor. Bir diğer deyişle, dijital geçmiş hem kayboluyor hem de yerine yapay bir geçmiş üretiliyor. İşin özü özgün insan içeriği körelirken bu yıpranmış ve körelmiş bölgeleri yapay zekanın halüsinasyonları kapatıyor. Gerçek bellek silinirken, yerini simüle edilmiş bir bellek alıyor.”
Yapay zeka tabanlı arama, yeni bir anlatı üretebiliyor
“Geçmişte hakikaten ne tartışılmıştı ve bugün ulaştığımız bilgi bunun ne kadarını yanlışsız temsil ediyor?” sorusuna net bir cevap vermenin giderek zorlaştığını tabir eden Dr. Öğr. Üyesi Mehmet Kaan İldiz, “Çünkü yapay zeka tabanlı arama, özetleme ve içerik üretim sistemleri, geçmişi olduğu üzere aktarmak yerine, datalar ortasında benzerlik temelli yeni bir anlatı üretebiliyor. Kullanıcılar için gerçek tartışmalarla algoritmik tekrar üretimler ortasındaki farkın ayırt edilememesi, bilişsel seviyede önemli bir karmaşa yaratıyor. Bu da insanın hakikaten biraz uzak dahi olsa yüksek doğrulukta olan özgün tabirinin üretkenlik alanını daraltıyor.” biçiminde konuştu.
‘Dijital hafıza’ giderek daha çok simülatif bir yapıya dönüşüyor
Nörobilimsel açıdan bakıldığında, bu durumun insan zihninin inanç sistemini direkt etkilediğini kaydeden Dr. Öğr. Üyesi Mehmet Kaan İldiz, “Zihin, doğrulanabilir tarihi izlere muhtaçlık duyar. Meğer internetteki tartışmalar kaybolup, yerlerini yapay sentezlere bıraktıkça, kullanıcıların ‘dijital hafıza’ olarak gördüğü şey giderek daha çok simülatif bir yapıya dönüşüyor. Bu da gerçek bilginin izlenebilirliğini zayıflatıyor. Hasebiyle ben Meyyit İnternet Teorisi’ni, internetin büsbütün ‘öldüğü’ savından çok, dijital hafızanın yapaylaşması ve insan katkısının sessizce ve fark edilmeden geri plana itilmesi manasında ele alıyorum.” tabirinde bulundu.
İnternetin sessiz kayboluşu vefat mü?
İnternetin sessiz kayboluşunun yeni nizama alışmış insan için bir mevt olarak tabir edildiğini lisana getiren Dr. Öğr. Üyesi Mehmet Kaan İldiz, “Yeni dünya kavramı da bu kayboluşu internetin vefatı olarak nitelendiriyor. Bu bağlamda asıl problem içerik üretiminin ölçüsü değil, kaynağının beşerden uzaklaşması ve geçmişe dair referansların doğrulanabilirliğinin giderek zorlaşmasıdır. İnternetin yaşayan hafızası silikleşirken, yapay zeka sistemleri bu boşluğu kendi kurgusal üretimleriyle doldurmaya başlıyor.” dedi.
Dr. Öğr. Üyesi Mehmet Kaan İldiz, kelamlarını geleceğe yönelik kıymetli bir soru işaretiyle tamamladı:
“Gerçek dijital geçmişi kaybettiğimizde, gelecekte üreteceğimiz bilgi hangi temele dayanacak? Sorulara cevap arıyorken soru üretebilecek özgünlüklerimizi ne kadar kaybedeceğiz? Bu sorular da muhtemelen ‘ölü zihinler teorisi’ üzere kavramlarla karşımıza, insan üretkenliğinin çürüdüğü bir periyotta çıkacak.”
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı