Üsküdar Üniversitesi İletişim Fakültesi Radyo, Televizyon ve Sinema Kısmı Dr. Öğr. Üyesi Denizcan Kabaş, 14 Kasım Dünya Sinema Günü hasebiyle yaptığı değerlendirmede, sinemanın dijital çağda geçirdiği büyük dönüşüme dikkat çekti.
Sinema en büyük dönüşümlerinden birini geçiriyor
Sinemanın en büyük dönüşümlerden birini dijital çağla birlikte geçirdiğini, sinemanın artık yalnızca bir anlatı sanatı olarak değil birebir vakitte data akışı, algoritmalar ve içerik stratejileriyle tanımlanmaya başlandığını belirten Dr. Öğr. Üyesi Denizcan Kabaş, “Eskiden sinema, fizikî olarak bir ortaya gelinen, ortak hislerin paylaşıldığı ve devamında çeşitli sosyalleşmelerin de yaşandığı bir ritüeldi; bugünse sıklıkla ferdî ekranlara, kısalan dikkat mühletlerine ve süratli tüketim çerçevesine sıkışmaya gerçek ilerliyor. Fakat bu değişim, sinemanın bittiği manasına gelmiyor. Tersine, dijital çağ sinemaya yeni söz biçimleri de kazandırıyor. Artık bir kıssa sırf perdede değil, toplumsal medyada, sanal gerçeklikte hatta yapay zekâ takviyeli tecrübelerde var olabiliyor. Münasebetiyle sinemaya farklı bir gözle bakıldığında birebir vakitte bir çeşit ‘dijital hafıza alanı’ na dönüşümün kelam konusu olduğu da söylenebilir. Bu süreçte sinema yapanlar, sadece kamera gerisinde değil, kodun ve bilginin içinde de yeni bir anlatım lisanı kurabiliyor. En nihayetinde dijitalleşmenin en üst düzeyine ulaşarak sinema alanını büsbütün dönüştürmesinin tam karşılığını şimdi göremedik.” dedi.
Pandemi, sinema salonları için dönüm noktası oldu
Pandeminin, sinema salonları için bir manada dönüm noktası olduğuna işaret eden Dr. Öğr. Üyesi Denizcan Kabaş, “Uzun mühlet kapalı kalan salonlar ekonomik ve duygusal bir kayıp yaşadı. Konutta sinema izleme alışkanlığıyla birlikte salonların sağladığı kolektif izleme tecrübesinden uzaklaşılmaya başlandı. Öte yandan sinema salonlarında sinema izlemenin ekonomik karşılığının giderek artması, salonların AVM’lere taşınmasıyla birlikte sinema izlemenin ötesinde bir tüketim çerçevesinin öne çıkması da bu durumu pekiştirdi. Lakin son birkaç yılda bu durumun değiştirilmeye çalışıldığını görebiliyoruz. Ödüllü yerli üretimlerin salonlarda gösterilmesi, belli direktörlerin sinema perdesi gösterim formatına uygun üretimlerde bulunması ve sinema salonların ‘nostalji’ üretimi doğrultusunda kült üretimleri yine beyazperdeye taşıması bu husustaki teşebbüslere örnek olarak verilebilir. Bunların yanı sıra sinema sonrası söyleşiler, tematik gösterimler, şenlik tertipleri da bu bağın yine kurulması açısından ehemmiyet taşıyor.” diye konuştu.
Dijital platformlar, sinema kültürünü kıymetli ölçüde dönüştürdü…
Netflix, Amazon Prime, Max üzere dijital platformların sinema kültürünü kıymetli ölçüde dönüştürdüğünü de kaydeden Dr. Öğr. Üyesi Denizcan Kabaş, “Bir yandan erişim sonlarını ortadan kaldırarak kıssaları zaman-mekân ayrımı olmaksızın global ölçeğe taşıdılar öte yandan izleme alışkanlıklarını da kökten değiştirdiler. Artık izleyici sineması bir aktiflik olarak değil, tıpkı bir toplumsal medya içeriği üzere süratlice tüketilen bir ‘akış’ olarak deneyimliyor. Bu durumun iki istikameti var: Olumlu tarafı erişimin, çeşitliliğin ve görünürlüğün artması. Olumsuz tarafıysa sinemanın süratli tüketim ve izleyici verisi odaklı üretim kültürüne teslim olması. Platformların algoritmaları, izleyiciye yeni içerikleri daima şahsileştirilmiş bir halde sunarken, derinleşme, sinema üzerine tartışma ve sinemasal tecrübe giderek zayıflıyor. Elbette ki birtakım direktörlerin de bu dijital şartları yaratıcı biçimde kullanarak yeni anlatım biçimleri geliştirdiğini de dikkatle takip edebiliyoruz. Münasebetiyle artık bugün sinemayı bir anlatı sanatı olarak nasıl tanımlayacağımız değerli olacaktır.” sözünde bulundu.
Gelecekte hibrit bir sinema anlayışı doğacak!
Yapay zekânın artık sinemanın bir kesimi hâline gelmeye başladığını lisana getiren Dr. Öğr. Üyesi Denizcan Kabaş, şöyle devam etti:
“Senaryo yazımından görsel efektlere, kurgudan ses dizaynına kadar birçok evrede üretim süreçlerine dahil edilebiliyor. Bu teknolojiler sayesinde daha süratli, daha düşük bütçeli ve teknik olarak çok daha gelişkin işler üretmek mümkün kılınıyor. Lakin bu gelişmeler sinemanın insani tarafını tehdit etme riski de taşıyor. Yapay zekâ bir kıssayı yapı olarak taklit edebilir, duygusal ritmini tahlil edebilir, hatta muhakkak formüllerle istenilen noktalarda izleyiciyi ağlatan ya da heyecanlandıran sahneler üretebilir. Fakat sinemanın manasını güçlendiren şeyler ortasında, insanın duygusal sezgisi ve yaratıcı yanlışları da bulunmaktadır. Bu nedenle yapay zekâ sinemayı dönüştürüyor fakat şimdi insanın hayal gücünün yerini tam olarak, en azından bizim kavrayabileceğimiz formuyla, alamıyor. Tahminen gelecekte yapay zekâ ile insan yaratıcılığının iç içe geçtiği hibrit bir sinema anlayışı doğacak lakin duyguyu algoritmayla değil beşerle inşa eden sinemalar her vakit bir biçimde var olacak.”
Dijital oyuncular ya da yapay zekâ ile oluşturulan karakterler yeni kapılar açtı
Deepfake yahut dijital oyuncu kullanımının sinemada hem etik hem de hukuksal açıdan çok önemli bir tartışma alanı oluşturduğunu da anlatan Dr. Öğr. Üyesi Denizcan Kabaş, “Deepfake teknolojisiyle bir oyuncunun canlandırılması ya da müsaadesiz olarak bir yüzün kullanılması, temsiliyet ve istek kavramları üzerine tekrar düşünmemizi gerektiriyor. Bu tartışmanın yalnızca teknolojik bir yerden değil tıpkı vakitte insan onuru, emeği ve sanatsal bütünlüğe dair bir sorumluluk konusu olarak da sürdürülmesi gerekiyor. Dijital oyuncular ya da yapay zekâ ile oluşturulan karakterler, sinemaya teknik olarak yeni kapılar açabiliyor. Ancak bu teknoloji suistimal edildiğinde, sanatın en temel ögesi olan ‘insanlık hâli’ ziyan görüyor. Hasebiyle teknolojiyi kullanan niyeti de tartışmamız gerekiyor. Münasebetiyle sinemada etik çizginin korunması, sanatsal inancın de korunması manasına geliyor.” biçiminde konuştu.
Sinemayı yaşatan insanın beyazperdeye yansıyan büyülü anlatımı
Sinemanın geleceğinin, teknoloji üzerinden ya da teknolojiye dönük bir rekabet sanayisi oluşturmaktan değil teknolojiyle birlikte yeni duygusal ve estetik alanlar oluşturmakta saklı olduğunu tabir eden Dr. Öğr. Üyesi Denizcan Kabaş, “Teknoloji ne kadar gelişirse gelişsin, bir kıssayı manalı kılan şey her vakit onu anlatan insanın iç dünyası, toplumla kurduğu bağlantı ve hayatı yorumlama biçimini aktarma yolu olmaktadır. Bu nedenle, dijital çağda bile sinemayı yaşatan şey, teknolojinin, platformların ya da sanayinin inşa ettiği değil insanın beyazperdeye yansıyan büyülü anlatımıdır.” biçiminde kelamlarını tamamladı.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı