Bazı sesleri duyunca kafa derisinde başlayan hoş bir karıncalanma ve ardından gelen rahatlama hissini özellikle çocukluk döneminde hemen herkes yaşamıştır. Herhangi bir sözel ya da görsel uyaranla olan bu durum bünyede bir huzur hissi yaratır ancak süresi de kısıtlıdır. Yıllarca çağdaş bilimin çok da üzerinde durmadığı bu durum dijital çağda görsel ve sese dayalı uyarıların artması ile daha fazla araştırılır oldu. ASMR olarak adlandırılan deneyime ilişkin Google ve Youtube’da hızla artan bir arama ivmesi olması konunun popülerliğinin de bir göstergesi. Hatta ASMR Youtube’da birkaç yıldır en çok aranan üç kelimeden biri.
Günümüzde bu deneyimi yaşamak için milyonlarca insan aynı duyguları uyandıran videoları izliyor, sesleri dinliyor. Bu sesler özellikle, fısıltıyla konuşma, parmakları saç fırçalarına sürtme, kağıt yırtma, kaşınma, hafifçe bir yere parmağını tıkırdatma gibi şekillerde olabilmektedir. Ancak işin ilginç yanı 40 yaşın üzerindekilerin çoğunluğu bunun ne olduğunu bile duymamışken 30 yaşın altındakiler için ise görülüp deneyimlenip artık modası geçmiş bir kavram olması. Bu da enformasyon ve dijital çağı ile gelen kuşaklar arası bilgi farklılığı bölünmesine güzel bir örnek. Jennifer Allen’in bu deneyimi tartışanlarla kurduğu bir facebook grubunda ASMR tanımını ilk kez kullanması ile de olgu adlandırılmış oldu. Olayın bilim dünyasının araştırma konusu olması ise yine 2010’lardan sonraya dayanıyor.
ASRM SANATI VE REKLAM DÜNYASI
Konu kısa zamanda öyle büyüdü ki adına ASMRist denilen sadece dinleyici, izleyici değil yapıtlar üreten bir kitle oluştu. Bazı sanatçılar ASMR şarkıları yapmaya başladılar. Konuyla ilgili Youtube fenomenleri oluştu ve inanılmaz bir şekilde takipçi sayılarını artırdılar. Jane isimli ASMRist 2012 yılından beri 1000 civarı video üretti ve 10 milyonu aşkın abone ve 3 milyarı aşan görüntülemeye ulaştı. Zach Choi ise 2014 yılında açtığı ve ASMR videoları paylaştığı hesabında 600 civarı paylaşımla 10 milyonu aşkın abone sayısına ve 2 milyara yaklaşan görüntülenmeye ulaştı. Böyle bir yükselişe karşı tabii ki reklam dünyasının seyirci kalması da beklenemezdi.
ASMR ile katılımcıların neler hissettiği bilimsel anlamda yeni yeni değerlendirilmektedir. İş reklama geldiğinde tabii ki olumlu hislerin ön planda gözlenebilmesi temel amaç. Türkiye’de ASMR ve reklam ilişkisi konusunda yapılan bir çalışmada bu olgu kullanılarak yapılan bazı reklamlar katılımcılara izletilmiş ve sonrasında değerlendirme yapılmıştır. Yanıtların yaklaşık yarısında mutluluk ön plandayken onu şaşırma ve tiksinme izlemiştir. Mutluluk dünyadaki diğer çalışmalarda da öne çıkan ortak bir noktaydı. Dove, IKEA ve hatta KFC bu tekniği kullanarak reklam yapan firmalardan bazıları. Ancak en akılda kalıcı olan 2019 yılında ABD’de Super Bowl karşılaşmasında reklam arasında gösterilen bir bira reklamıydı ve uzun süre hafızalarda kaldı.
TAM TERSİ MİZOFONİ
ASMR’de karıncalanma olarak hissedilen durum her ne kadar “psikolojik” denerek geçilmeye çalışılsa da son zamanlarda yapılan çalışmalar bunun fizyolojik arka planını da göstermeye başladı. Hissi yaşayanlarda kalp atış hızı düşüşü, cilt algısı değişimleri ve terleme olması düş kurmanın ötesinde bir durum olduğunun göstergesi. Aslında bu fenomenin tam tersi “mizofoni” adıyla yıllar önce bilim dünyasının gündemine girmişti. Burada diğer insanların oluşturduğu günlük seslere ve bazen hayvan seslerine orantısız şekilde duygusal tepki gözlenmektedir ve en rahatsız olunan seslerin başında da çevrede birinin yemek yerken çıkardığı ağız şapırtısı gelmektedir. Her iki durumu yaratan nörolojik, psikolojik, biyokimyasal ve fizyolojik nedenler araştırılırken iyisi mi sizlerde bulduğunuz ASMR videoları ile kendinizde uyandırdığı etkiyi test edin. Bu vesile ile tüm okurlarımızın Babalar Günü’nü kutlarım.
Kaynaklar;
- 1. Trenholm Jensen. PLoS One. 2022; 17(12): e0277962.
- 2. Bayraktar R. Turkish Review of Communication Studies: 2022. 40
- 3. Çerçi M. The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication – TOJDAC, July 2021 Volume 11, Issue 3, p.932-942
ASMR NE DEMEK
ASMR terimi dört kelimenin baş harflerinin birleşimi ile ortaya çıkıyor. Türkçe karşılığı “otonom duyusal meridyen yanıt” olarak geçmiştir. Burada otonom kendi kendine harekete geçen anlamına sahiptir. Duyusal ise herhangi bir fiziksel değişim yaşanmaksızın hissedilen durumu karşılamaktadır. Meridyen ise Uzakdoğu felsefesinden gelmektedir ve Çin tıbbında kullanılan, yaşam enerjisi karşılığındaki bir çakradır. Önemi ise insan vücudunun merkezinden geçen bir yapıya sahip olmasıdır. İşte kişinin bu deneyimi yaşayarak huzuru bulması ise amaçlanan yanıttır.